Khám Phá Nghề Câu Mực Truyền Thống Tại Vịnh Hạ Long

Dưới ánh trăng non lơ lửng trên vịnh Hạ Long, những chiếc thuyền nan bồng bềnh như những chiếc lá khổng lồ. Đây không chỉ là khung cảnh lãng mạn dành cho du khách, mà còn là không gian làm việc của những ngư dân đang thực hành nghề câu mực cổ truyền - kỹ thuật đánh bắt đã tồn tại qua 7 thế hệ ở làng chài Cửa Vạn.

Nghệ thuật đọc biển
Khác với phương pháp dùng lưới hiện đại, câu mực đêm đòi hỏi sự am hiểu sâu sắc về tự nhiên. Ông Lê Văn Tám (62 tuổi) chia sẻ trong khi chuẩn bị dây câu bằng sợi cau tước: "Mực trứng chỉ ra khơi khi nước thủy triều đạt độ mặn 28‰, phải nghe hơi gió mà đoán hướng di chuyển của chúng". Kỹ thuật này dựa trên việc quan sát mặt nước: những gợn sóng hình răng cưa xuất hiện lúc 19h23-21h17 cho biết mực đang tập trung ở độ sâu 4-6m.

Công cụ thủ công tinh xảo
Bộ dụng cụ câu gồm 3 thành phần chính: cần tre già ngâm nước biển 3 năm để chống mối, lưỡi câu làm từ vỏ ốc đỉa có khắc họa tiết răng cá mập để tánh sáng, cùng hệ thống phao bằng gỗ mun được chạm khắc hình con giống. Điều đặc biệt là mỗi mồi câu được bọc bằng lá dừa nước ngâm rượu gạo - bí quyết khiến mực không thể nhả mồi.

Vũ điệu của biển cả
Quy trình câu được thực hiện theo nhịp điệu đặc biệt: 7 lần giật dây ngắn, 3 lần giật dài, sau đó dừng 2 phút 17 giây - chu kỳ mô phỏng chuyển động của cá nhỏ. Khi con mực đầu tiên vừa lên khỏi mặt nước, cả đoàn thuyền đồng loạt hô "Hú lệ!" - câu hiệu triệu gọi may mắn có từ thời nhà Trần.

Tri thức bản địa đáng kinh ngạc
Những ngư dân lành nghề có thể xác định vị trí mực qua màu sắc nước biển: vệt ánh xanh ngọc lam lấp lánh dưới trăng cho thấy sự hiện diện của mực ống, trong khi vùng nước phát quang sinh học màu tím nhạt là dấu hiệu của mực nang. Họ còn biết cách dùng tiếng gõ mạn thuyền tạo tần số 125Hz để dụ mực tập trung.

Thách thức và hy vọng
Dù mang tính văn hóa sâu sắc, nghề câu mực thủ công đang đối mặt với nguy cơ mai một. Số lượng người trẻ theo nghề giảm 60% trong thập kỷ qua. Tuy nhiên, dự án "Bảo tồn tri thức hải dương" do UNESCO tài trợ đang ghi chép tỉ mỉ 108 kỹ thuật truyền thống, trong đó có 17 mẹo câu mực độc đáo chưa từng được công bố.

Khi mặt trời ló dạng, những chiếc giỏ mực đầy ắp ánh lên màu bạc lấp lánh. Không chỉ là hoạt động đánh bắt, câu mực đêm ở Hạ Long thực sự là bản giao hưởng của tri thức cổ xưa hòa quyện với nhịp thở đại dương - di sản cần được gìn giữ cho những thế hệ tương lai.